Kara umowna – czyli jak skutecznie zabezpieczać swoje interesy w zawieranych umowach

Częstym problemem Klientów jest nierzetelny kontrahent. Taka nierzetelność przyjmować może różne formy – występować może zarówno pod postacią braku płatności faktur, jak i pod postacią niedochowywania wzajemnych ustaleń, braku realizacji nałożonych na kontrahenta obowiązków, czy też innego naruszenia interesów, np. poprzez nieprzestrzeganie zakazu konkurencji. Jak zatem najskuteczniej zabezpieczyć nasze interesy w zawieranych umowach? Dobrą metodą są tzw. kary umowne.

Czym zatem są wspominane w tytule kary umowne?

Jak sama nazwa wskazuje jest to typ kary przewidzianej w umowie. By taka kara mogła jednak skutecznie zabezpieczać nasze interesy, musimy mieć świadomość kilku kwestii.

Po pierwsze, co oczywiste – taka kara umowna musi być w umowie jasno sprecyzowana, nie stosujemy tutaj żadnego domniemania – jasno określamy, za co kara przysługuje oraz w jakiej wysokości i konkretnie w jakich okolicznościach może być dochodzona przez dany podmiot.

W tym miejscu należy zadać sobie pytania – za co możemy ponosić odpowiedzialność z tytułu kary umownej. Zgodnie z przepisem Kodeksu Cywilnego, a konkretnie z art. 483§1 KC, w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (jest to właśnie kara umowna).

Słowem wyjaśnienia: naprawieniem szkody będzie właśnie zapłata określonej sumy, zaś to, co może być taką zapłatą zabezpieczone to świadczenie niepieniężne. Co to oznacza? Nie możemy zabezpieczyć się w umowie karą umowną na wypadek braku zapłaty przez naszego kontrahenta, ponieważ będzie to nieskuteczne. To, co możemy zabezpieczyć to świadczenia niepieniężne. Chodzi zatem o wszystkie te zobowiązania naszego kontrahenta, które nie są związane z zapłatą pieniędzy – np. brak wykonania jakiejś czynności, do której kontrahent był zobowiązany czy też niedochowanie wobec nas obowiązku, który miał być zgodnie z umową dochowany.

Bardzo częstym przykładem zabezpieczanego zobowiązania jest dochowanie zakazu konkurencji. W umowach B2B (business to business, między przedsiębiorcami) szczególne znaczenie ma lojalność, przejawiająca się np. w zachowaniu wyłączności na dystrybucję produktu, czy właśnie we wspomnianym zakazie konkurencji. By skutecznie egzekwować takie zobowiązania, szczególnie przydatne są właśnie kary umowne

O czym należy wiedzieć?

Przez zapłatę kary umownej, dłużnik – czyli nasz nierzetelny kontrahent – nie może zwolnić się ze zobowiązania, które przewiduje umowa. Co to oznacza? W przykładzie naruszania określonych w umowie zakazów, sama zapłata przez naszego kontrahenta nie oznacza, że może je nadal naruszać. Nie, możemy od niego egzekwować zapłatę kary za ten przejaw nierzetelności, lecz nie oznacza to, że zwolniliśmy go z ustalonych w umowie zakazów. Oczywiście, o ile się na to wyraźnie nie zgodzimy. Wówczas – jest to przejaw naszej swobody kontraktowej.

Co z wysokością kary?

W momencie, gdy nasz nierzetelny kontrahent nie wykona lub nienależycie wykona zobowiązanie – należy nam się kara w przewidzianej w umowie wysokości. Nie ma tutaj znaczenia, jak dużą ponieśliśmy szkodę. Dlatego istotne jest przemyślenie oraz odpowiednie sformułowanie zapisów. Jeżeli zakładamy, że kara umowna nie będzie wyłączać możliwości dochodzenia odszkodowania ponad przewidzianą nią kwotę – musimy to koniecznie zastrzec. W innym wypadku, nie będzie to dopuszczalne!

Czy nierzetelny kontrahent może żądać zmniejszenia kary?

Tak, Kodeks Cywilny daje mu ku temu podstawę. Może się tak zdarzyć w przypadku, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części zrealizowane – czyli np. dłużnik nienależycie wykonał tylko część swoich obowiązków. Innym takim przypadkiem będzie sytuacja, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Jest to kolejny argument przemawiający za tym, że postanowienia umowne w zakresie kar należy dogłębnie przemyśleć oraz przenalizować – najlepiej konsultując je ze specjalistą.

Podsumowując, by kara umowna mogła być skutecznie wyegzekwowana – musi ona zostać odpowiednio sformułowana.

Wielokrotnie spotkałam się z przypadkiem Klienta przekonanego o tym, że jego interes był zabezpieczony karą umowną podczas, gdy wcale tak nie było, ponieważ kara umowna została przewidziana w postanowieniu sformułowanym w sposób nieumiejętny.

W razie jakichkolwiek wątpliwości, zapraszam do kontaktu z Kancelarią – za pomocą formularza kontaktowego lub danych kontaktowych wskazanych na górze strony.

Co robić, gdy naszym problemem są jednak niezapłacone przez kontrahenta faktury? O tym tutaj.